Minister Van der Wal stelt na RDA-advies:

Ruimte voor de wolf, maar beschermde status verlagen

De Raad voor Dieraangelegenheden (RDA) heeft vrijdag 24 mei haar zienswijze ’Samenleven met wolven in Nederland’ aangeboden aan Christianne van der Wal, minister voor Natuur en Stikstof. Nog dezelfde dag reageerde Van der Wal op het RDA-advies met een brief aan de Tweede Kamer. In deze Kamerbrief gaf Van der Wal ook aan dat ze voornemens is namens Nederland voor het voorstel te stemmen van de Europese Commissie (EC) om de beschermde status van de wolf onder het Verdrag van Bern te verlagen van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’.

Wanneer daarover in Brussel gestemd gaat worden, is nog niet helemaal duidelijk. Het doel van het verlagen van de beschermde status van de wolf is volgens de EC, om meer ruimte en flexibiliteit te creëren in beheermaatregelen ten aanzien van de wolf, terwijl er onverminderd wordt gestreefd naar het bereiken en behouden van een gunstige Staat van Instandhouding (SvI) voor de soort. Van der Wal zegt in haar Kamerbrief dat het verlagen van de beschermde status Nederland op termijn de mogelijkheid kan bieden om zelf te bepalen in hoeverre wolven beschermd worden in ons land. Desgewenst kan alsnog een verdergaande bescherming worden vastgelegd in nationale wetgeving.

Juridische gevolgen

Een eventuele wijziging van de beschermde status onder het Verdrag van Bern heeft niet onmiddellijk gevolgen voor de juridische bescherming van de wolf in Nederland. Daarvoor is aanpassing van EU- en nationale wetgeving nodig, zo staat in de Kamerbrief te lezen. Totdat EU- en nationale wetgeving zijn aangepast, blijft de wolf strikt beschermd overeenkomstig het huidige beschermingsregime van Habitatrichtlijn Bijlage IV en het huidige regime onder de Omgevingswet.

Van Bijlage IV naar Bijlage V

Wanneer de wijziging van de beschermde status onder het Verdrag van Bern van kracht wordt, zal de EC naar verwachting een voorstel opstellen voor het overeenkomstig wijzigen van de Habitatrichtlijn. Concreet zal het dan gaan om een verplaatsing van de wolf van Bijlage IV naar Bijlage V bij de Habitatrichtlijn. Hierover zullen lidstaten zich dan opnieuw kunnen uitspreken.

Reactie IPO

Volgens het Interprovinciaal Overleg (IPO) bevat het rapport van de RDA waardevolle adviezen. Samen met het ministerie van LNV zal het IPO in gesprek gaan over de vraag hoe om te gaan met de aanbevelingen van de RDA. Het RDA-advies is een brede verkenning van wat er nodig is om in Nederland samen te leven met wolven. Hierin wordt overigens niet ingegaan op het al dan niet verlagen van het ‘beschermingsniveau’ van wolven op Europees niveau. Aan de basis van het advies ligt onder meer een maatschappelijke dialoog, die voortborduurt op het verkennende onderzoek ‘Hoe verder met de wolf in Nederland? Een verkenning naar de kansen voor een maatschappelijke dialoog over de toekomst van de wolf in Nederland’ die in 2022 is gedaan door Alcedo Consultancy in opdracht van de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging en het International Fund for Animal Welfare (IFAW).

Polarisatie

Uit de maatschappelijke dialoog die door de RDA is opgezet, komt naar voren dat de terugkeer van wolven leidt tot dilemma’s en belangenconflicten. Ook wordt duidelijk dat er polarisatie is, maar dat geen van de betrokkenen bij de dialoog deze polarisatie wil. Mensen willen zich veilig kunnen uitspreken en niet meteen in een hokje (voor of tegen de wolf) worden geduwd. In het dialoogproces werd veelvuldig de behoefte aan duidelijke, toegankelijke en eenduidige kennis aan de orde gesteld. Het blijkt dat het gebrek hieraan onzekerheid teweegbrengt.

Wantrouwen jegens overheid en wetenschap

Mensen ervaren dat deskundigen verschillende en tegenstrijdige adviezen geven, meldt het RDA-rapport. In hun perceptie wijkt de theorie achter wolfwerende maatregelen af van hun praktijk. Of ze worden geconfronteerd met ervaringen uit het buitenland, die volgens hen weinig zeggen over hun eigen omgeving. De RDA ziet daarbij een algemeen wantrouwen tegen informatie van overheden. Dat wantrouwen is er eveneens jegens wetenschappelijke kennis en informatie die in de beleving van mensen niet overeenkomt met de praktijk. Mensen hebben behoefte aan duidelijke handelingsperspectieven.

De belangrijkste overkoepelende inzichten uit de lokale en landelijke gesprekken die de RDA heeft gevoerd waren:

Niemand wil polarisatie
De wolf wekt ontzag
Niets doen is geen optie
Dit vraagt om een visie van de overheid

Voorwaarden voor schadevergoeding

Een belangrijk aspect in de RDA-conclusies is ook het beperken van de kans op aanvallen van wolven op gehouden dieren en op mens-wolf interacties. Als oplossing daarvoor draagt het rapport ‘direct, ruimhartig en grootschalig investeren in de implementatie van wolfwerende maatregelen’ aan. Tegelijkertijd moeten inspanningen voor bescherming van schapen en ander vee dienen te worden ondersteund en versterkt. Maar de RDA vindt tevens dat preventie op termijn minder vrijblijvend moet worden, door in wolvenleefgebieden schadevergoeding te koppelen aan bepaalde voorwaarden.

Wolf houdt zich niet aan provinciegrenzen

Daarnaast moet een overkoepelende, landelijke visie het instrumentele en individuele provinciale kader van de huidige wolvenaanpak overstijgen en zoveel mogelijk aansluiten op bestaande plannen, aldus de RDA. Een landelijk kader is nodig, omdat de leefgebieden van wolven niet ophouden bij de provinciegrenzen en er meer ruimte nodig is voor sociale aspecten. Van der Wal zegt hierover in haar Kamerbrief: “Ik zet mij in om zo goed mogelijk invulling te geven aan hetgeen de RDA voorstelt. Omdat het wolvenbeleid voor een belangrijk deel een provinciale bevoegdheid betreft, ga ik in gesprek met de provincies over de centrale regie in het ruimtelijk beleid. Een inrichting van de ruimte waar er zowel een veilige plek is voor gehouden dieren als voldoende natuurlijke ruimte voor de wolf, vormt voor mij het uitgangspunt. Hierbij zie ik ruimte voor gebieden waar de wolf met rust gelaten kan worden en waar voldoende aanbod van natuurlijk voedsel is voor de wolf. En ik zie gebieden waar mensen en vee samenleven waar, door een goede bescherming van vee, wolven veel minder makkelijk aan voedsel kunnen komen en zich daardoor in die gebieden minder thuis zullen gaan voelen.”

Betrouwbare kennis

Om tegemoet te komen aan de behoefte aan betrouwbare kennis adviseert de RDA het instellen van een kenniscentrum, een meldpunt en een informatiepunt. Over deze en de andere aanbevelingen van het RDA-advies zal waarschijnlijk in juni een commissiedebat in de Tweede Kamer worden gehouden.

Meer lezen? Hierbij het RDA-advies en de Kamerbrief